เรื่องอิเหนา

กล่าวถึงกษัตริย์แห่งวงศ์เทวา ๔ องค์ มีนามว่า ‘กุเรปัน’ ‘ดาหา’ ‘กาหลัง’ และ ‘สิงหัดส่าหรี’ ทุกพระองค์ปกครองเมืองของตนโดยมีชื่อเมืองตามชื่อกษัตริย์แต่ละองค์ นอกจากนี้ยังมีนครหมันหยาซึ่งเกี่ยวดองเป็นญาติกันกับนครเหล่านี้ตั้งอยู่ในละแวกไม่ไกลกันด้วย

ท้าวกุเรปันได้อภิเษกสมรสกับนางนิหลาอระตาแห่งเมืองหมันหยา ส่วนท้าวดาหาก็ได้อภิเษกสมรสกับนางดาหราวาตีเช่นกัน กษัตริย์แห่งวงศ์เทวามีมเหสี ๕ องค์เรียงลำดับตามตำแหน่งดังนี้ ประไหมสุหรี มะเดหวี มะโต ลิกู และเหมาหลาหงี

เวลาต่อมา มเหสีเอกของท้าวกุเรปันได้ให้ประสูติพระโอรสพระองค์หนึ่ง ซึ่งโอรสองค์นี้มีวาสนาสูงส่งนัก ฝ่ายองค์ปะตาระกาหลา ซึ่งเป็นต้นวงศ์เทวาแต่สิ้นพระชนม์ไปอยู่บนสวรรค์แล้ว ได้นำกริชวิเศษลงมาให้พร้อมจารึกชื่อไว้บนกริชว่า “หยังหยังหนึ่งหรัดอินดรา อุดากันสาหรีปาตี อิเหนาเองหยังตาหลา” หรือเรียกสั้นๆว่า อิเหนา ฝ่ายจินตะหราวาตี ผู้เป็นมเหสีเอกของท้าวหมันหยาก็ได้ประสูติธิดา ส่วนท้าวดาหากับมเหสีเอกก็ได้ให้ประสูติธิดาของตนเช่นเดียวกัน และตั้งชื่อว่า บุษบา ซึ่งท้าวกุเรปันได้ขอให้บุษบาและอิเหนาเป็นคู่ตุนาหงัน (คู่หมั้น) กันไว้เพื่อเป็นการสืบราชประเพณี

เมื่ออิเหนาเติบโตขึ้นก็เป็นชายที่มีรูปโฉมที่แสนงดงาม และมีความชำนาญในการใช้กริช ซึ่งครั้นเมื่อพระอัยกีเมืองหมันหยาสิ้นพระชนม์ อิเหนาก็ได้ไปร่วมงานปลงพระศพแทนพระบิดาและพระมารดาซึ่งไม่สามารถไปได้ ซึ่งครั้งนี้เองทำให้อิเหนาได้ไปพบรักกับนางจินตะหรา และได้นางมาเป็นชายา แม้จะมีเสียงคัดค้านจากท้าวกุเรปัน แต่อิเหนาก็ไม่ฟัง และทำให้อิเหนาต้องบอกเลิกตุหนาหงันกับนางบุษบา

เมื่อท้าวดาหาทราบเรื่องก็รู้สึกโกรธเคืองเป็นอย่างมาก บังเอิญว่ามีจรกาซึ่ง “รูปชั่วตัวดำ” มาขอตุนาหงันกับธิดาของตน ท้าวดาหาก็ยอมรับทันทีด้วยความโกรธแค้นในตัวอิเหนา

ฝ่ายองค์อสัญแดหวาหรือปะตาระกาหลาผู้เป็นเทวดาต้นราชวงศ์เทวา ก็เกิดความไม่พอพระทัยในความรักครั้งนี้เป็นอย่างมาก และเห็นว่าจะต้องดัดนิสัยอิเหนาให้รู้สึกสำนึกตัวเสียบ้าง คิดได้ดังนั้นก็จึงบันดาลให้วิหยาสะกำผู้เป็นโอรสของท้าวกะหมังกุหนิงเก็บรูปนางบุษบาได้ เมื่อวิหยาสะกำได้เห็นรูปโฉมของบุษบาก็เกิดอาการคลั่งไคล้และรบเร้าให้พระบิดาไปขอมาเป็นชายา แต่ท้าวดาหาก็ปฏิเสธที่จะให้ตัวธิดาแก่วิหยาสะกำ ทำให้ท้าวกะหมังกุหนิงจำเป็นต้องยกทัพไปรบเพื่อแย่งชิงนางบุษบามาให้ลูกของตน